Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Belirtileri Nelerdir?

İçerikler (Gizle-)

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların nedenleri arasında çok eşlilik, korunmasız cinsel birliktelik başta gelir. Bu enfeksiyonlar genellikle vajinal, oral veya anal seks yoluyla yani cinsel temas ile bulaşır.⁽²⁾ Nadir de olsa virüs ya da bakterinin tipine göre umumi tuvaletlerden, steril edilmemiş manikür aletlerinden, kan nakillerinden de bulaşma ihtimali vardır.⁽¹⁾ Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ile cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar sıkça karıştırılsa da aynı şey değildir. Bakteri, virüs veya parazitlerden kaynaklanan enfeksiyonlar, hastalıktan önce gelir ve genellikle belirti göstermez. Tüm cinsel yolla bulaşan hastalıklar, enfeksiyon olarak başlar ancak tüm enfeksiyonlar hastalığa dönüşmez.⁽²⁾

Kadınlarda Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Kadınlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar vajinal, anal veya oral cinsel temas yoluyla bulaşır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar; vajinal kızarıklık, kaşıntı, olağan dışı akıntı ve cinsel ilişki sırasında ağrı, anormal kanama gibi belirtiler görülebilir. Bu hastalıklar uzun süre tedavi edilmezse kısırlık ve rahim ağzı kanseri gibi farklı hastalıkların oluşmasına sebep olabilir.⁽³⁾ Kadınlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklara neden olan enfeksiyonlar arasında en yaygın görülenler şunlardır:

HPV (Human Papilloma Virus)

İnsan papilloma virüsü olarak da bilinen HPV, cinsel yolla bulaşan ve sık rastlanan bir virüstür. 100’den fazla tipi bulunan HPV’nin yaklaşık 30 türü ten temasıyla bulaşır ve bulaşma olması için vücut salgılarının paylaşılması gerekmez. HPV ile enfekte olan birçok kişide herhangi bir belirti olmayabilir ve enfeksiyon kendiliğinden geçebilir. Ancak bazı HPV tipleri, genital siğillerin yanı sıra rahim ağzı kanseri, baş ve boyun kanseri veya anüs kanserine yol açabilir.⁽³⁾

Gonore (Bel Soğukluğu)

Neisseria gonorrhoeae (gonokok) adı verilen bakterinin yol açtığı gonore, en sık rastlanan cinsel yolla bulaşan bakteriyel hastalıklar arasındadır. Hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilen gonore yani bel soğukluğu; vajinal, oral veya anal seks ile bulaşabilir. Bel soğukluğu genellikle üretra, rektum veya boğazı etkiler. Kadınlarda gonore ayrıca rahim ağzını da etkileyebilir. Gonore ile enfekte olmuş annelerin bebekleri de doğum sırasında enfekte olabilir.⁽⁴⁾

Klamidya

Klamidya, tüm dünyada en yaygın cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasındadır. Enfeksiyon çoğu zaman hiçbir belirti göstermediği için kolayca yayılabilir. Chlamydia trachomatis isimli bakterinin neden olduğu klamidya enfeksiyonu, genellikle belirti göstermez. Klamidya tedavi edilmezse pelvik inflamatuar hastalığa neden olabilir ve bu da fallop tüplerine zarar vererek kısırlığa yol açabilir. Klamidya ile enfekte olan anne, doğum sırasında enfeksiyonu bebeğe geçirebilir, bu durumda yenidoğanda göz enfeksiyonu veya zatürre gibi sorunlarla karşılaşabilir.⁽⁵⁾⁽⁶⁾

HSV (Herpes Simplex Virus)

Genital herpes yani genital uçuk, herpes simpleks virüsünden (HSV) kaynaklanan ve cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Kadınlara cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında sık rastlanan genital herpese neden olan, HSV-1 ve HSV-2 isimli iki tür herpes simpleks virüsü bulunur. Bu virüs genellikle herhangi bir belirti vermezken bazı durumlarda genital uçuk ve diğer şikayetleri beraberinde getirebilir. Cinsel yolla bulaşan deri hastalıkları arasında yer alan genital uçuk, kadınlarda vajina ve anüs çevresinde içi sıvı dolu, kaşıntılı kabarcıklara neden olabilir. Bu kabarcıklar birkaç gün içinde yaraya dönüşebilir.⁽⁷⁾

HIV (Human Immunodeficiency Virus)

HIV, bağışıklık sistemindeki hücrelere zarar veren ve vücudun enfeksiyonlarla mücadele yeteneğini zayıflatan bir virüstür. HIV, AIDS’e yani edinilmiş bağışıklık yetmezlik sendromuna neden olabilir. HIV bir kişiden diğerine bulaşabilir, ancak AIDS bulaşmaz. HIV için bir tedavi bulunmasa bile erken teşhis ile bu virüsü taşıyanların uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlayan etkili ilaç tedavileri mevcuttur.⁽⁸⁾

Trikomonas

Trichomonas vaginalis adlı küçük bir tek hücreli parazitin neden olduğu trikomonas enfeksiyonu, cinsel olarak aktif olan çoğu kişiyi etkiler. Kadınları erkeklerden daha fazla etkileyen trikomonas, uzun süre belirti göstermeyebilir. Ancak tedavi edilmediğinde diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşma olasılığı artabilir. ⁽⁹⁾

Sifiliz (Frengi)

Frengi, cinsel temas yoluyla bulaşan treponema pallidum adlı bakterinin neden olduğu bir hastalıktır. Tanısı zor olabilen frengi yani diğer adıyla sifiliz, tedavi edilmezse zamanla birden fazla vücut sistemine ciddi zararlar verebilir. Frengi yalnızca genellikle ağızda, peniste, vajinada veya anüste gelişen frengili yaralara doğrudan temasla bulaşır. Dört evresi bulunan frengi, ilk iki evrede daha bulaşıcıdır. Tedavi edilmezse hayati risk taşıyabilir.⁽¹⁰⁾

Erkeklerde Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Erkeklerde cinsel yolla bulaşan hastalıklar, kadınlarla aynıdır. Sadece her iki cinsiyette cinsel yolla bulaşan hastalıklar belirtileri açısından farklılıklar gösterebilir. Ayrıca söz konusu virüs ve bakteriler, erkekleri kadınlardan farklı şekillerde etkileyebilir. Örneğin HPV, kadınlarda genellikle rahim ağzı kanserine neden olurken erkeklerde baş ve boyun kanserlerine, anüs veya penis kanserine yol açabilir. Cinsellikte erkek korunma yöntemleri arasında yer alan prezervatif, sadece istenmeyen gebelikleri önlemekle kalmaz, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı da etkili bir önlemdir. “Prezervatif nedir?” sorusunun yanıtını bilmek cinsel hastalık ihtimaline karşı önlem alabilmek için önemlidir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, vakaların bir kısmında belirti göstermeden kendiliğinden iyileşebilir, bazı durumlarda ise şiddetli belirtilerle ortaya çıkabilir. Cinsel hastalık, başta cinsel organlar ve deri olmak üzere farklı birçok doku ve organı etkileyebilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların her biri farklı belirtilerle karakterize olsa da genel tabloda şu belirtilerin yaşanması olasıdır:

• Cinsel aktivite veya idrara çıkma sırasında ağrı veya rahatsızlık
• Cinsel ilişki sonrası kanama
• Vajina, penis, testisler, anüs ve kalça çevresinde kabarcık, yara, şişlik, döküntü
• Penis veya vajinada olağan dışı akıntı
• Genital veya anal bölgede siğiller
• Ağız veya boğazda siğiller
• Ağrılı ve şişmiş testis
• Vajina içinde veya çevresinde kaşıntı
• Düzensiz adet görme
• Şiddetli adet sancısı^(2)(11)

Cinsel hastalık belirtileri göz ardı edildiğinde ilerleyebilir. Bu durumda mide bulantısı, kilo kaybı, görme veya işitme değişiklikleri, ateş gibi belirtilerle de karşılaşılabilir.⁽²⁾

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Kaç Günde Ortaya Çıkar?

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarda belirtilerin ortaya çıkma süresi mikroorganizmanın türü ile ilişkilidir. Belirtiler genellikle birkaç gün veya birkaç hafta içinde gelişebileceği gibi aylar hatta yıllar sonra bile ortaya çıkmayanları vardır. Aşağıda sıklıkla karşılaşılan cinsel yolla bulaşan hastalıklardan bazılarının belirti verme sürelerine değinilmiştir:

• Klamidya belirtileri genellikle 1-3 hafta içerisinde görülmekle birlikte daha geç başlayabileceği de bilinir. Penis veya vajinadan olağan dışı akıntı, idrar yaparken yanma ve ağrı, kadınlarda pelvik ağrı, erkeklerde testis ağrısı en belirgin semptomlardır.
• Genital herpes belirtileri, virüsle temasın ardından 4-7 gün içinde görülmeye başlayabilir. Bazı durumda yıllar sonra ortaya çıktığı da görülmüştür. Vajina etrafında küçük ve ağrılı kabarcıklar, erkeklerde ağrılı idrar yapma, cinsel organların etrafında karıncalanma ve kaşıntı yaygın belirtilerdir.
• Gonore (bel soğukluğu) belirtileri, cinsel temastan genelde 2 hafta sonra ortaya çıkmaya başlar. Vajina ya da penisten yeşil ya da sarı renkte olağan dışı akıntı, idrar yapma sırasında ağrı görülür. Kadınların % 50’si, erkeklerin %10’u herhangi bir belirti göstermez.
• Frenginin birinci evresi, kişinin bakteriyle enfekte olmasından yaklaşık 3-4 hafta sonra gerçekleşir. Bu evrede ağızda, genital bölgede veya rektum içinde şankroid adı verilen küçük, ağrısız, yuvarlak yaralar görülebilir. Bu yaraların iyileşmesi 2-6 hafta sürebilir.
• Trikomonas belirtileri, genellikle 4 hafta sonra ortaya çıkmaya başlar. Vajina veya peniste akıntı, ağrılı idrar yapma, vajina etrafında kaşıntı ve rahatsızlık hissi görülebilir. Enfeksiyona sahip kadınların %50’sinde herhangi bir belirtiye rastlanmaz.
• HIV ile temastan sonra belirtiler, 2-6 hafta sonra ortaya çıkmaya başlar. Ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, kaslar ve eklemlerde grip benzeri yorgunluk ve ağrı en sık karşılaşılan belirtilerdir. Vücutta kırmızı döküntüler de görülebilir.⁽¹²⁾

Cinsel Hastalıklar İçin Hangi Bölüme Gidilmelidir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın yolu, güvenli cinsel birlikteliktir. Güvenli cinsellik ise tek eşlilik, cinsel ilişki esnasında prezervatif kullanmak gibi önlemlerle mümkündür. Bu enfeksiyonlardan korunmak için korunmasız ilişkide dikkat edilmesi gerekenler konusunda bilgi sahibi olmak gerekir. Ayrıca hekim kontrolünde Hepatit B ve HPV gibi aşıların uygulanması da koruyuculuk sağlar. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda belirti vermeyen durumlar da olabildiği için düzenli hekim kontrolünde olmak, kadınların yıllık smear testlerini aksatmamaları önemlidir.⁽¹⁾⁽²⁾ Cinsel hastalıkların takibi için kadınların kadın doğum uzmanlarının, erkeklerin ise üroloji uzmanlarının takibinde olması önemlidir. Gerekli durumlarda doktorunuz sizi enfeksiyon hastalıkları ya da dermatoloji uzmanlarına sevk ederek tedaviyi ortak bir yaklaşımla yürütmek isteyebilir.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça

• Ersöz B. ve Tekiner AS. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar. Ankara Üniversitesi Aile Hekimliği, 2019.
• https://www.healthline.com/health/sexually-transmitted-diseases
• https://www.webmd.com/sexual-conditions/hpv-genital-warts/hpv-virus-information-about-human-papillomavirus
• https://www.healthline.com/health/gonorrhea
• https://www.webmd.com/sexual-conditions/chlamydia
• https://www.healthline.com/health/sexually-transmitted-diseases/genital-herpes
• https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/
• https://www.webmd.com/sexual-conditions/trichomoniasis
• https://www.healthline.com/health/std/syphilis
• https://www.nhs.uk/conditions/sexually-transmitted-infections-stis/